Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία
MIND WELL
Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια επιστημονικά αναγνωρισμένη και ευρέως διαδεδομένη μορφή ψυχοθεραπείας που βασίζεται σε επιστημονικές αρχές και για την οποίαν η έρευνα έχει δείξει ότι είναι αποτελεσματική για ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων. Προήλθε από το συγκερασμό της γνωσιακής ψυχοθεραπείας και της θεραπείας της συμπεριφοράς και βασίζεται στο συνδυασμό θεμελιακών αρχών και γνωσιακών και συμπεριφοριστικών τεχνικών /στρατηγικών.
Οι βασικές αρχές της Γ/Σ Θεραπείας:
- Ο τρόπος σκέψης επηρεάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά.
- Ο τρόπος σκέψης μπορεί να υποβληθεί σε έλεγχο και να τροποποιηθεί.
- Οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης μπορούν να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το γνωσιακό-συμπεριφοριστικό μοντέλο οι σκέψεις (ερμηνείες) που κάνουμε για τα πράγματα και οι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο, επηρεάζουν τα συναισθήματα μας, τον τρόπο που αντιδρά το σώμα μας και την συμπεριφορά μας στην εκάστοτε κατάσταση. Σύμφωνα με τη δεύτερη βασική αρχή κάθε μορφή συμπεριφοράς είναι μαθημένη και μπορεί να τροποποιηθεί μέσα από μια νέα διαδικασία μάθησης.
Η ΓΣΘ είναι «εστιασμένη στο παρόν», δηλαδή στις παρούσες δυσκολίες και τα προβλήματα. Δουλεύει µε σκέψεις και συναισθήματα στο εδώ-και-τώρα, και προσπαθεί να καταλάβει µια κατάσταση ερευνώντας διαφορετικά πράγματα:
Ο τρόπος σκέψης μπορεί μερικές φορές να μην είναι λειτουργικός ή ρεαλιστικός, να οδηγεί σε προβληματικές συμπεριφορές και να αποτρέπει το άτομο από το να ζήσει μια ικανοποιητική ζωή. Συχνά βιώνουμε καταστάσεις που ενδέχεται να ενδυναμώσουν τις αυτόματες αρνητικές μας σκέψεις αλλά και τα βαθιά πιστεύω μας. Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη συμπεριφορά μας και κατά συνέπεια να απορυθμίσουν τις οικογενειακές, φιλικές, κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις. Γι’ αυτό και σε στιγμές ψυχικής δυσφορίας, μπορεί να σκεφτόμαστε διαφορετικά για τον εαυτό μας και τι μας συμβαίνει. Η σκέψη μπορεί να γίνει ακραία και αυτό μπορεί να επιδεινώσει το πώς αισθανόμαστε. Έτσι, σαν άνθρωποι «παγιδευόμαστε» σε φαύλους κύκλους, όπου με τη συμπεριφορά μας και τα πράγματα που κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα μπορούν ακουσίως να το διατηρούν και να επιτείνουν τη δυσφορία μας (η επίδραση της συμπεριφοράς στις σκέψεις και τα συναισθήματα).
Για παράδειγμα, ένας φαύλος κύκλος στην περίπτωση της κατάθλιψης: αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις → αρνητική διάθεση → σωματική εκδήλωση → απομόνωση → απραξία → ενίσχυση αρνητικής οπτικής για τον εαυτό.
Η Γ/Σ θεραπεία έχει σαν στόχο να εντοπίσει τη δυσλειτουργική μάθηση που ευθύνεται για τις δυσκολίες, να βρει τους μηχανισμούς διατήρησης του προβλήματος στο παρόν µας κρατά «καθηλωμένους» και να κάνει αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στις πράξεις µας, έτσι ώστε να βελτιώσει αυτό που αισθανόμαστε. Η αναφορά στο παρελθόν γίνεται για την ερμηνεία της εμφάνισης των δυσκολιών, δηλαδή να διερευνήσετε πως κάποιες πρώιμες εμπειρίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη των πεποιθήσεων για τον εαυτό σας και τους άλλους και πως συντηρούν τα τρέχοντα προβλήματα σας. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται με άτομα, ζευγάρια και ομάδες, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με την περίπτωση. Τέλος, πρόκειται για μια εξατομικευμένη θεραπεία προσαρμοσμένη στις ανάγκες σας.
Έρευνες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της για ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών, όπως: αγχώδεις διαταραχές (κρίσεις πανικού, γενικευμένο άγχος, μετατραυματική διαταραχή στρες), φοβίες (κοινωνική φοβία, αγοραφοβία και ειδικές φοβίες) και εμμονές (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), κατάθλιψη, μανιοκατάθλιψη (διπολική διαταραχή), σχιζοφρένεια, διαταραχές διατροφής (ανορεξία, βουλιμία, διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας), διαταραχές προσωπικότητας, ψυχοσωματικά προβλήματα, σωματόμορφες διαταραχές (υποχονδρίαση, σωματοδυσμορφική), χρήση ουσιών, χρόνιος πόνος, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, σωματικά προβλήματα που οφείλονται σε ψυχολογικούς παράγοντες, προβλήματα ύπνου, πένθος, προβλήματα τρίτης ηλικίας, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, και διαταραχές παιδιών και εφήβων (ΔΕΠΥ, άγχος, φοβίες, προβλήματα συμπεριφοράς, κ.α.). Επιπλέον, βοηθά άτομα με προβλήματα υγείας ή χρόνιες σωματικές παθήσεις, προβλήματα σε ζευγάρια και οικογένειες, χρόνιες διαπροσωπικές δυσκολίες, προβλήματα διαχείρισης θυμού και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Το άτομο να «γίνει καλύτερα» μέσω της ανεύρεσης και τροποποίησης μη ρεαλιστικών και δυσλειτουργικών σκέψεων, της μετατροπής των πεποιθήσεων που καθιστούν κάποιον ευάλωτο π.χ. στο άγχος ή στη κατάθλιψη, την εκμάθηση νέων συμπεριφορών και την απόκτηση δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν το άτομο να έχει μια καλύτερη ποιότητα ζωής, να αντιμετωπίζει τα προβλήματα του «έξω από τη θεραπεία» και να διαχειρίζεται με ικανοποιητικό τρόπο τις αρνητικές καταστάσεις στο μέλλον → «Ο θεραπευόμενος να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του».
Η απόκτηση και η αξιοποίηση δεξιοτήτων θεωρείται και το ενεργό συστατικό για την προώθηση της αλλαγής.
Τι δεξιότητες θα αποκτήσετε;
Θα κατανοήσετε τις τωρινές σας δυσκολίες, τα αίτια εμφάνισης τους και ποιοι είναι οι παράγοντες διατήρησης τους στη παρούσα φάση, καθώς επίσης και τους φαύλους κύκλους αρνητικών σκέψεων-συναισθημάτων-προβληματικών συμπεριφορών για τον εαυτό σας και τους άλλους. Θα αποκτήσετε την ικανότητα να σκέφτεστε ρεαλιστικά, να αμφισβητείτε τις αρνητικές αυτόματες σκέψεις που σας προκαλούν δυσφορία και άγχος και να εξασκείτε νέες συμπεριφορές που είναι λειτουργικότερες. Θα υπάρξει βελτίωση της εικόνας του εαυτού με την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και θα μάθετε στρατηγικές για την αντιμετώπιση προβλημάτων στην καθημερινότητα και την επίτευξη στόχων.
Επιπλέον, θα μάθετε να διαχειρίζεστε τα αρνητικά συναισθήματα, το άγχος και το στρες και να είστε διεκδικητικοί στην καθημερινότητα αλλά και μέσα στις σχέσεις. Ανάλογα με τις εκάστοτε δυσκολίες και το αίτημα θα αποκτήσετε δεξιότητες για την βελτίωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και των σχέσεων με το άλλο φύλο (κοινωνικές και διαφυλικές δεξιότητες). Τέλος, θα μάθετε στρατηγικές για τη διατήρηση της αλλαγής και την πρόληψη μιας υποτροπής.
Η καλή θεραπευτική σχέση είναι απαραίτητη για την αλλαγή, την επιτυχή εφαρμογή των γνωσιακών και συμπεριφοριστικών παρεμβάσεων και την αποτελεσματικότητα της ΓΣΘ. Η φύση της σχέσης είναι συνεργατική. Βασίζεται στην αρχή του συνεργατικού εμπειρισμού, όπου θεραπευτής και θεραπευόμενος συνεργάζονται από κοινού για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, και μεταφέρει το μήνυμα ότι ο θεραπευόμενος είναι ένας ισότιμος συνεργάτης και έχει σημαντικό μέρος της ευθύνης για την θεραπεία του, τηρώντας τις υποχρεώσεις του και το θεραπευτικό πλάνο.
- Αρχικά, γίνεται μια αξιολόγηση με τη συγκέντρωση πληροφοριών για τα συμπτώματα και τα προβλήματα που μπορεί να σχετίζονται είτε με άγχος, κατάθλιψη, φοβίες και σωματικές ενοχλήσεις, είτε να αφορούν κρίσεις και αλλαγές σε σημαντικούς τομείς της ζωής. Επιπλέον, πραγματοποιείται και μια γενικότερη λήψη ιστορικού (ατομικού και οικογενειακού).
- Η συνεδρία είναι δομημένη. Εσείς μαζί με τον θεραπευτή θα διαμορφώνετε την «ατζέντα» των θεμάτων με τα οποία θα ασχοληθείτε σε κάθε συνεδρία.
- Στα πλαίσια της θεραπευτικής συμμαχίας που θα έχει διαμορφωθεί μαζί με τον θεραπευτή θα εργαστείτε για να εντοπίσετε τις δυσκολίες και να κατανοήσετε τα προβλήματα από την άποψη της σχέσης σκέψεις- συναισθήματα-συμπεριφορά, προκειμένου να αναπτυχθεί μια κοινή οπτική για τα προβλήματα. Έτσι, διαμορφώνεται «η διατύπωση περίπτωσης», δηλαδή ο ψυχολογικός χάρτης για τα αίτια έναρξης και διατήρησης.
- Στη συνέχεια, αυτό οδηγεί στο θεραπευτικό πλάνο, τον καθορισμό των δυσκολιών/προβλημάτων, την διαμόρφωση εξατομικευμένων στόχων και την επιλογή των παρεμβάσεων/τεχνικών.
- Έπειτα, θα ακολουθήσει η εκμάθηση και η εξάσκηση σε τεχνικές για την αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών με βάση την διατύπωση περίπτωσης.
- Θα πραγματοποιούνται συνεχείς μετρήσεις και αξιολογήσεις σχετικά με την επίτευξη των στόχων, ώστε να είστε ενήμεροι για τη πορεία της θεραπείας.
- Τέλος, δίνεται έμφαση στη πρόληψη υποτροπής, δηλαδή στη δημιουργία ενός σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση δυσκολιών και τη διατήρηση των αλλαγών.
Πρόκειται για μια θεραπεία διά λόγου και πράξη. Ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι στη ΓΣΘ είναι «οι ασκήσεις για το σπίτι». Βασικός τους στόχος είναι να εφαρμόσετε αυτά που μαθαίνετε στο γραφείο του θεραπευτή και να δοκιμάσετε στη πράξη νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Ένα παράδειγμα ασκήσεων για το σπίτι, από την αρχή της θεραπείας, αποτελούν τα ημερολόγια με την καθημερινή παρατήρηση και καταγραφή των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών σας από καθημερινές καταστάσεις και περιστατικά, τη συλλογή νέων πληροφοριών, την αξιολόγηση των σκέψεων και την αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας με τους άλλους.
Η αξία τους είναι μεγάλη. Η έρευνα δείχνει ότι οι θεραπευόμενοι που παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι βελτιώνονται πιο γρήγορα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αρχικά, συμβάλλουν στην κινητοποίηση σας για να αναλάβετε τη προσωπική σας ευθύνη για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας. Έπειτα, γίνεστε «ο παρατηρητής του εαυτού σας» και σας βοηθούν στην τροποποίηση συμπεριφορών, σκέψεων και συναισθημάτων, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα για ένα τρόπο επίλυσης προβλημάτων και μετά το τέλος της θεραπείας. Οι ασκήσεις για το σπίτι είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες, τα προβλήματα και τις χωροχρονικές σας δεσμεύσεις, ενώ προαποφασίζονται μαζί με τον θεραπευτή.
Οι βασικές αρχές της Γ/Σ Θεραπείας:
- Ο τρόπος σκέψης επηρεάζει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά.
- Ο τρόπος σκέψης μπορεί να υποβληθεί σε έλεγχο και να τροποποιηθεί.
- Οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης μπορούν να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το γνωσιακό-συμπεριφοριστικό μοντέλο οι σκέψεις (ερμηνείες) που κάνουμε για τα πράγματα και οι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, τους άλλους και τον κόσμο, επηρεάζουν τα συναισθήματα μας, τον τρόπο που αντιδρά το σώμα μας και την συμπεριφορά μας στην εκάστοτε κατάσταση. Σύμφωνα με τη δεύτερη βασική αρχή κάθε μορφή συμπεριφοράς είναι μαθημένη και μπορεί να τροποποιηθεί μέσα από μια νέα διαδικασία μάθησης.
Η ΓΣΘ είναι «εστιασμένη στο παρόν», δηλαδή στις παρούσες δυσκολίες και τα προβλήματα. Δουλεύει µε σκέψεις και συναισθήματα στο εδώ-και-τώρα, και προσπαθεί να καταλάβει µια κατάσταση ερευνώντας διαφορετικά πράγματα:
Ο τρόπος σκέψης μπορεί μερικές φορές να μην είναι λειτουργικός ή ρεαλιστικός, να οδηγεί σε προβληματικές συμπεριφορές και να αποτρέπει το άτομο από το να ζήσει μια ικανοποιητική ζωή. Συχνά βιώνουμε καταστάσεις που ενδέχεται να ενδυναμώσουν τις αυτόματες αρνητικές μας σκέψεις αλλά και τα βαθιά πιστεύω μας. Αυτές οι πεποιθήσεις μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη συμπεριφορά μας και κατά συνέπεια να απορυθμίσουν τις οικογενειακές, φιλικές, κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις. Γι’ αυτό και σε στιγμές ψυχικής δυσφορίας, μπορεί να σκεφτόμαστε διαφορετικά για τον εαυτό μας και τι μας συμβαίνει. Η σκέψη μπορεί να γίνει ακραία και αυτό μπορεί να επιδεινώσει το πώς αισθανόμαστε. Έτσι, σαν άνθρωποι «παγιδευόμαστε» σε φαύλους κύκλους, όπου με τη συμπεριφορά μας και τα πράγματα που κάνουμε για να λύσουμε ένα πρόβλημα μπορούν ακουσίως να το διατηρούν και να επιτείνουν τη δυσφορία μας (η επίδραση της συμπεριφοράς στις σκέψεις και τα συναισθήματα).
Για παράδειγμα, ένας φαύλος κύκλος στην περίπτωση της κατάθλιψης: αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις → αρνητική διάθεση → σωματική εκδήλωση → απομόνωση → απραξία → ενίσχυση αρνητικής οπτικής για τον εαυτό.
Η Γ/Σ θεραπεία έχει σαν στόχο να εντοπίσει τη δυσλειτουργική μάθηση που ευθύνεται για τις δυσκολίες, να βρει τους μηχανισμούς διατήρησης του προβλήματος στο παρόν µας κρατά «καθηλωμένους» και να κάνει αλλαγές στον τρόπο σκέψης και στις πράξεις µας, έτσι ώστε να βελτιώσει αυτό που αισθανόμαστε. Η αναφορά στο παρελθόν γίνεται για την ερμηνεία της εμφάνισης των δυσκολιών, δηλαδή να διερευνήσετε πως κάποιες πρώιμες εμπειρίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη των πεποιθήσεων για τον εαυτό σας και τους άλλους και πως συντηρούν τα τρέχοντα προβλήματα σας. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται με άτομα, ζευγάρια και ομάδες, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με την περίπτωση. Τέλος, πρόκειται για μια εξατομικευμένη θεραπεία προσαρμοσμένη στις ανάγκες σας.
Έρευνες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της για ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών, όπως: αγχώδεις διαταραχές (κρίσεις πανικού, γενικευμένο άγχος, μετατραυματική διαταραχή στρες), φοβίες (κοινωνική φοβία, αγοραφοβία και ειδικές φοβίες) και εμμονές (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), κατάθλιψη, μανιοκατάθλιψη (διπολική διαταραχή), σχιζοφρένεια, διαταραχές διατροφής (ανορεξία, βουλιμία, διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας), διαταραχές προσωπικότητας, ψυχοσωματικά προβλήματα, σωματόμορφες διαταραχές (υποχονδρίαση, σωματοδυσμορφική), χρήση ουσιών, χρόνιος πόνος, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, σωματικά προβλήματα που οφείλονται σε ψυχολογικούς παράγοντες, προβλήματα ύπνου, πένθος, προβλήματα τρίτης ηλικίας, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, και διαταραχές παιδιών και εφήβων (ΔΕΠΥ, άγχος, φοβίες, προβλήματα συμπεριφοράς, κ.α.). Επιπλέον, βοηθά άτομα με προβλήματα υγείας ή χρόνιες σωματικές παθήσεις, προβλήματα σε ζευγάρια και οικογένειες, χρόνιες διαπροσωπικές δυσκολίες, προβλήματα διαχείρισης θυμού και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Το άτομο να «γίνει καλύτερα» μέσω της ανεύρεσης και τροποποίησης μη ρεαλιστικών και δυσλειτουργικών σκέψεων, της μετατροπής των πεποιθήσεων που καθιστούν κάποιον ευάλωτο π.χ. στο άγχος ή στη κατάθλιψη, την εκμάθηση νέων συμπεριφορών και την απόκτηση δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν το άτομο να έχει μια καλύτερη ποιότητα ζωής, να αντιμετωπίζει τα προβλήματα του «έξω από τη θεραπεία» και να διαχειρίζεται με ικανοποιητικό τρόπο τις αρνητικές καταστάσεις στο μέλλον → «Ο θεραπευόμενος να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του».
Η απόκτηση και η αξιοποίηση δεξιοτήτων θεωρείται και το ενεργό συστατικό για την προώθηση της αλλαγής.
Τι δεξιότητες θα αποκτήσετε;
Θα κατανοήσετε τις τωρινές σας δυσκολίες, τα αίτια εμφάνισης τους και ποιοι είναι οι παράγοντες διατήρησης τους στη παρούσα φάση, καθώς επίσης και τους φαύλους κύκλους αρνητικών σκέψεων-συναισθημάτων-προβληματικών συμπεριφορών για τον εαυτό σας και τους άλλους. Θα αποκτήσετε την ικανότητα να σκέφτεστε ρεαλιστικά, να αμφισβητείτε τις αρνητικές αυτόματες σκέψεις που σας προκαλούν δυσφορία και άγχος και να εξασκείτε νέες συμπεριφορές που είναι λειτουργικότερες. Θα υπάρξει βελτίωση της εικόνας του εαυτού με την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και θα μάθετε στρατηγικές για την αντιμετώπιση προβλημάτων στην καθημερινότητα και την επίτευξη στόχων.
Επιπλέον, θα μάθετε να διαχειρίζεστε τα αρνητικά συναισθήματα, το άγχος και το στρες και να είστε διεκδικητικοί στην καθημερινότητα αλλά και μέσα στις σχέσεις. Ανάλογα με τις εκάστοτε δυσκολίες και το αίτημα θα αποκτήσετε δεξιότητες για την βελτίωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και των σχέσεων με το άλλο φύλο (κοινωνικές και διαφυλικές δεξιότητες). Τέλος, θα μάθετε στρατηγικές για τη διατήρηση της αλλαγής και την πρόληψη μιας υποτροπής.
Η καλή θεραπευτική σχέση είναι απαραίτητη για την αλλαγή, την επιτυχή εφαρμογή των γνωσιακών και συμπεριφοριστικών παρεμβάσεων και την αποτελεσματικότητα της ΓΣΘ. Η φύση της σχέσης είναι συνεργατική. Βασίζεται στην αρχή του συνεργατικού εμπειρισμού, όπου θεραπευτής και θεραπευόμενος συνεργάζονται από κοινού για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, και μεταφέρει το μήνυμα ότι ο θεραπευόμενος είναι ένας ισότιμος συνεργάτης και έχει σημαντικό μέρος της ευθύνης για την θεραπεία του, τηρώντας τις υποχρεώσεις του και το θεραπευτικό πλάνο.
- Αρχικά, γίνεται μια αξιολόγηση με τη συγκέντρωση πληροφοριών για τα συμπτώματα και τα προβλήματα που μπορεί να σχετίζονται είτε με άγχος, κατάθλιψη, φοβίες και σωματικές ενοχλήσεις, είτε να αφορούν κρίσεις και αλλαγές σε σημαντικούς τομείς της ζωής. Επιπλέον, πραγματοποιείται και μια γενικότερη λήψη ιστορικού (ατομικού και οικογενειακού).
- Η συνεδρία είναι δομημένη. Εσείς μαζί με τον θεραπευτή θα διαμορφώνετε την «ατζέντα» των θεμάτων με τα οποία θα ασχοληθείτε σε κάθε συνεδρία.
- Στα πλαίσια της θεραπευτικής συμμαχίας που θα έχει διαμορφωθεί μαζί με τον θεραπευτή θα εργαστείτε για να εντοπίσετε τις δυσκολίες και να κατανοήσετε τα προβλήματα από την άποψη της σχέσης σκέψεις- συναισθήματα-συμπεριφορά, προκειμένου να αναπτυχθεί μια κοινή οπτική για τα προβλήματα. Έτσι, διαμορφώνεται «η διατύπωση περίπτωσης», δηλαδή ο ψυχολογικός χάρτης για τα αίτια έναρξης και διατήρησης.
- Στη συνέχεια, αυτό οδηγεί στο θεραπευτικό πλάνο, τον καθορισμό των δυσκολιών/προβλημάτων, την διαμόρφωση εξατομικευμένων στόχων και την επιλογή των παρεμβάσεων/τεχνικών.
- Έπειτα, θα ακολουθήσει η εκμάθηση και η εξάσκηση σε τεχνικές για την αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών με βάση την διατύπωση περίπτωσης.
- Θα πραγματοποιούνται συνεχείς μετρήσεις και αξιολογήσεις σχετικά με την επίτευξη των στόχων, ώστε να είστε ενήμεροι για τη πορεία της θεραπείας.
- Τέλος, δίνεται έμφαση στη πρόληψη υποτροπής, δηλαδή στη δημιουργία ενός σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση δυσκολιών και τη διατήρηση των αλλαγών.
Πρόκειται για μια θεραπεία διά λόγου και πράξη. Ένα σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι στη ΓΣΘ είναι «οι ασκήσεις για το σπίτι». Βασικός τους στόχος είναι να εφαρμόσετε αυτά που μαθαίνετε στο γραφείο του θεραπευτή και να δοκιμάσετε στη πράξη νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Ένα παράδειγμα ασκήσεων για το σπίτι, από την αρχή της θεραπείας, αποτελούν τα ημερολόγια με την καθημερινή παρατήρηση και καταγραφή των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών σας από καθημερινές καταστάσεις και περιστατικά, τη συλλογή νέων πληροφοριών, την αξιολόγηση των σκέψεων και την αλλαγή του τρόπου επικοινωνίας με τους άλλους.
Η αξία τους είναι μεγάλη. Η έρευνα δείχνει ότι οι θεραπευόμενοι που παίρνουν ασκήσεις για το σπίτι βελτιώνονται πιο γρήγορα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αρχικά, συμβάλλουν στην κινητοποίηση σας για να αναλάβετε τη προσωπική σας ευθύνη για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας. Έπειτα, γίνεστε «ο παρατηρητής του εαυτού σας» και σας βοηθούν στην τροποποίηση συμπεριφορών, σκέψεων και συναισθημάτων, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο την δυνατότητα για ένα τρόπο επίλυσης προβλημάτων και μετά το τέλος της θεραπείας. Οι ασκήσεις για το σπίτι είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες, τα προβλήματα και τις χωροχρονικές σας δεσμεύσεις, ενώ προαποφασίζονται μαζί με τον θεραπευτή.
Συχνές ερωτήσεις
Τι είναι η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία των ψυχολογικών προβλημάτων και των ψυχικών διαταραχών που πραγματοποιείται, κυρίως μέσα από τη συζήτηση και την επικοινωνία μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, παρά με την χρήση φαρμάκων ή άλλων ιατρικών και βιολογικών μεθόδων. Υπάρχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας: ατομική, ομαδική, ζεύγους και οικογενειακή. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια συστηματική προσέγγιση κατανόησης και μια μέθοδος αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών και δυσκολιών. Βασίζεται στη θεμελιωμένη θεωρία, στη καλή κλινική πρακτική, στην εφαρμογή συγκεκριμένων τεχνικών και παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των αιτιών των ψυχολογικών προβλημάτων, και υποστηρίζεται από τα εμπειρικά δεδομένα. Σύμφωνα με την «Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία» (British Psychological Society) η ψυχοθεραπεία θεωρείται ως ένα επιπλέον προσόν για κάποιον που ήδη εργάζεται ως ψυχολόγος ή ψυχίατρος. Για την ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία είναι απαραίτητη η εκπαίδευση σε ένα συγκεκριμένο ψυχοθεραπευτικό μοντέλο. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις ψυχοθεραπείας για να εκπαιδευτεί ένας ψυχίατρος και ένας ψυχολόγος (π.χ. ψυχανάλυση, γνωσιακή-συμπεριφοριστική, συστημική, κ.τ.λ.).
Ποιά είναι η διαφορά ψυχίατρου και ψυχολόγου;
Πολλοί άνθρωποι συγχέουν και ταυτίζουν τον ρόλο του ψυχολόγου με αυτόν του ψυχιάτρου, καθώς και οι δύο ανήκουν στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Ο ψυχίατρος είναι γιατρός, ασκεί την ιατρική ειδικότητα της Ψυχιατρικής και μπορεί να συνταγογραφεί φάρμακα για την ανακούφιση της δυσφορίας και την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, όπου αυτό απαιτείται. Η ψυχιατρική είναι ένας ειδικός κλάδος της ιατρικής που συμπεριλαμβάνει την πρόληψη, την διάγνωση, την θεραπεία και την έρευνα των ψυχικών διαταραχών. Η ψυχιατρική διαφέρει την ψυχολογία στο ότι προσεγγίζει συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα χρησιμοποιώντας ένα ιατρικό μοντέλο. Ο ψυχολόγος δεν είναι γιατρός και δεν μπορεί να συνταγογραφεί ψυχοφάρμακα. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις οι δύο ειδικότητες μπορούν να συνεργαστούν και να συνδράμουν στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών.
Μπορεί να χρειαστώ φαρμακευτική αγωγή;
Υπάρχει η πιθανότητα, μετά την αξιολόγηση και στα πλαίσια του θεραπευτικού σχεδιασμού, ο θεραπευτής να προτείνει τη συνεργασία και με ένα ψυχίατρο για τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Η απάντηση στο ερώτημα: «Μπορεί να χρειαστώ φαρμακευτική αγωγή;» δεν είναι απλή. Η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη σε συγκεκριμένες διαταραχές και είναι χρήσιμη στις περιπτώσεις που το άτομο βρίσκεται σε περίοδο έξαρσης του προβλήματος. Η ΓΣΘ συνδυάζεται με φαρμακοθεραπεία σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα και μέχρι να υπάρξει ύφεση των δυσάρεστων συμπτωμάτων. Η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι χρήσιμη σε προσωπικές δυσκολίες που δεν οφείλονται στην ύπαρξη ψυχικής διαταραχής και σε προβλήματα λειτουργικότητας που υπάρχουν στο επίπεδο της προσωπικότητας.
Θα με βοηθήσει η θεραπεία;
Υπάρχει η πιθανότητα, μετά την αξιολόγηση και στα πλαίσια του θεραπευτικού σχεδιασμού, ο θεραπευτής να προτείνει τη συνεργασία και με ένα ψυχίατρο για τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Η απάντηση στο ερώτημα: «Μπορεί να Είναι φυσιολογικό να υπάρχουν κάποιοι ενδοιασμοί για το εάν πρέπει να ξεκινήσετε θεραπεία, επειδή υπάρχουν αμφιβολίες για την προοπτική βελτίωσης και φόβοι για την διαδικασία και την επικείμενη αλλαγή. Για αυτό μπαίνουν στη διαδικασία να αναβάλλουν («Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή») ή να αποφεύγουν τελείως. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείτε να είστε σίγουροι από πριν για το εάν η θεραπεία θα σας βοηθήσει. Δεν υπάρχει αυτό που λέμε «κατάλληλη στιγμή» για να ξεκινήσει και η οποιαδήποτε αναβολή μπορεί να επιτείνει την οποιαδήποτε δυσκολία. Ωστόσο, αξίζει να δώσετε την ευκαιρία στον εαυτό σας να προσπαθήσει και να κάνετε κάτι που μπορεί επιφέρει σημαντική αλλαγή στη ζωή σας, καθώς πρόκειται για μια θεραπεία που παρουσιάζει υψηλή αποτελεσματικότητα και έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους. Τέλος, στην περίπτωση που καταλήξετε ότι δεν υπάρχουν οι επιθυμητές αλλαγές, μπορείτε να σταματήσετε.
Μπορώ να διακόψω πριν την ολοκλήρωση της θεραπείας;
Ορισμένοι άνθρωποι διακόπτουν τη θεραπεία χωρίς να την ολοκληρώσουν. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους. Για παράδειγμα, κάποιοι θεραπευόμενοι σταματάνε τη θεραπεία όταν έχουν επιτευχθεί οι αρχικοί στόχοι και αισθάνονται καλύτερα ή, στην αντίθετη περίπτωση, όταν πιστεύουν πως δεν υπάρχει βελτίωση και δεν τα καταφέρνουν αρκετά καλά. Η βελτίωση είναι σταδιακή και έρχεται με το πέρασμα του χρόνου και τη προσπάθεια. Η αλλαγή προκύπτει με την ολοκλήρωση της θεραπείας. Όταν υπάρχουν παρόμοιοι προβληματισμοί και σκέψεις θα είναι ωφέλιμο και χρήσιμο να συζητήσετε μέσα στη θεραπεία.
Τι συμβαίνει όταν υπάρχει έλλειψη βελτίωσης;
Υπάρχει και το ενδεχόμενο να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να έχει σημειωθεί πρόοδος (να μην υπάρχει αλλαγή στις σκέψεις και τη διάθεσης σας). Σ’ αυτή τη περίπτωση θα χρειαστεί να γίνει: διερεύνηση των πιθανών προβλημάτων που μπορεί να έχουν προκύψει μέσα στη θεραπευτική σχέση, αντιμετώπιση των συμπεριφορών που παρεμποδίζουν τη θεραπευτική διαδικασία, αναθεώρηση της ερμηνείας και του πλάνου για την εκάστοτε περίπτωση, και επιλογή διαφορετικών τεχνικών και παρεμβάσεων που να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ιδιαιτερότητες σας.
Κλείσε ραντεβού για να ξεκινήσεις άμεσα συνεδρία, μέσω φόρμας συμπληρώνοντας τα στοιχεία σου.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε στα:
